پیشگیری و درمان با طب ورزشی
بسیاری
از ورزشکاران ناگزیرند که در فصل گرما نیز به تمرینات خود ادامه دهند،با
توجه به شیوع برخی بیماری ها در تابستان ، آنان باید این بیماری ها را به
خوبی بشناسند و از راه های ابتلا به آن پرهیز کنند.
همزمان با آغاز فصل گرما برخی بیماری‌ها شیوع بیشتری پیدا کرده وحتی
همه‌گیر میشوند زیرا حرارت و رطوبت دو عامل مهم در رشد و تکثیر بسیاری از
باکتری‌ها، ویروس‌ها و بیماریهای انگلی‌اند. از جمله بیماری‌هایی که در
فصل تابستان شایع است و در خانواده‌هایی که مسائل بهداشتی را رعایت
نمی‌کنند حداقل یک مورد از این بیماری مشاهده میشود . اسهال و استفراغ،
مسمویت‌های غذایی، بیماریهای باکتریایی و انگلی، گرما زدگی وحتی سرطان
پوست، بیماریهای عفونی از جمله این بیماری ها هستند.
مرحوم
لطفعلی پور کاظمی رئیس سابق فدراسیون پزشکی ورزشی سال گذشته در آستانه فصل
گرما در خصوص بیماریهای فصل تابستان و راه‌های پیشگیری ودرمان آن، مطالبی
در اختیار خبرنگار گروه ورزش باشگاه خبرنگاران گذاشت که در ادامه آنها را
می‌خوانید.
گرما زدگی(Heat –Stroke)
گرمازدگی
در ورزشکاران و به‌ویژه در سطوح قهرمانی و حرفه‌ای شیوع بالایی دارد زیرا
آنان مجبورند به تمرینات و برنامه‌های ورزشی خود حتی در روزهای داغ تابستان
هم ادامه دهند. گرمای زیاد سبب اتساع عروق محیطی و ازدیاد ضربان قلب و
تولید عرق فراوان میشود و اگر فرد در چنین وضعیتی به حالت ایستاده و
بی‌حرکت بماند احتمال بروز سنکوپ وجود دارد و فعالیت عضلانی متوسط تا حدی
میتواند از این حالت جلوگیری کند. در برابر گرما، از دست دادن مایعات از
بدن حتی به 4 لیتر در ساعت نیز میرسد و اگر این وضعیت ادامه داشته باشد
وفعالیت بدنی شدید مثل دویدن یا کارهای عضلانی و حمل و نقل اجسام نیز به آن
افزوده شود سبب بروز از دست دادن ناگهانی شعور ونارسایی مرکز حرارت در مغز
وتب شدید و قطع تعریق میشود. این حالتها در افرادی که بیماریهای قلب
وعروقی و چاقی نیز دارند شدت بیشتری دارد.
سردرد،
سرگیجه، تهوع، حالت تیرگی شعور،تشنج، اختلال بینایی، اغما، گرم شدن پوست
بیمار ونبض سریع . این حالتها از علائم گرمازدگی است که در حین مسافرتها در
فصل تابستان در صورت گرمای شدید شهرها یا خیابان‌های بین دو شهر یا در
ارتفاعات در اثر کوهنوردی و ورزش‌های گوناگون نیز رخ می‌دهد.
درمان
در
درجه اول کاهش سریع دمای بدن با انتقال فرد گرما زده به مکانی سایه و خنک،
بیرون آوردن لباس‌ها و پاشیدن آب به تمام بدن ومالیدن الکل، در برابر باد
قرار دادن یا باد زدن او . در اولین فرصت، استفاده از وان آب سرد، کیسه یخ
وحوله سرد ضروری است. برای کنترل لرز و هذیان و تحمل مراحل درمانی باید به
پزشک مراجعه کرد و همچنین راه تنفس بیمار نیز باید باز باشد و اکسیژن رسانی
نیز کامل شود.
مسمومیت‌های غذایی(Food Toxicity)
بسیاری
از ورزشکاران در فصل تابستان به مسابقات یا اردوهای داخلی و بین المللی
اعزام میشوند در نتیجه باید از مسمومیت غذای مصرفی آگاهی کامل داشته
باشند.این بیماری که در تابستان بسیار شایع است در اثر مصرف غذاهای فاسد و
آلوده به انواع میکروب‌ها، در بین گروهی از افراد یک خانواده ویا در یک
مجموعه افراد که در یک جشن، میهمانی یا اردو هستند بروز میکند.
مصرف
غذاهای رستوران‌های بین شهری که در آنها اصول فریزر غذایی رعایت نمیشود و
غذاهای پروتئینی از روزهای قبل در معرض گرما و مواد بیماری زا قرار گرفته
ومستعد عفونت است، یا حتی در منازل شخصی، که به دلیل قطع برق، اغذیه داخل
یخچال فاسد شده است و رعایت دقیق مصرف آنها صورت نمی‌گیرد، یا مصرف کنسرو
فاسد و میوه‌هایی که بخشی از آنها فاسد و لهیده شده و شیرینی‌هایی که چند
روز از تهیه آنها گذشته است، رخ می‌دهد که در این صورت عدم تحمل غذایی رخ
می‌دهد و سموم معدنی مثل نیتریت سدیم وسموم آلی مانند قارچ‌ها و صدف‌های
سمی وارد بدن میشوند و همراه با سایر مواد سم‌زا مانند باکتری‌ها و
ویروس‌ها ایجاد بیماری می‌کنند که در این میان سم بوتولیسم بسیار خطرناک و
کشنده است. بی‌اشتهایی، تهوع، استفراغ و اسهال وگاهی تب، دل درد، ضعف،
وکسالت از علائم مسمومیت غذایی است.
درمان
ترمیم
آب و الکترولیت‌های از دست رفته و در صورتی که شوک یا اختلال تنفسی رخ
داده باشد، باید در بخش اورژانس بیمارستان آنها را برطرف کرد و هنگامی که
به تشخیص بوتولیسم مشکوک باشیم باید آنتی توکسین پلی والان بیماری نیز
تزریق شود. تجویز آنتی بیوتیک ضرورتی ندارد مگر اینکه در کشت آزمایشگاهی
مدفوع، میکروب‌ها مشخص شوند.
پیشگیری
مصرف
نکردن غذاهای پروتئینی، هیدرات کربنی، چربیهای مشکوک، وحرارت دادن حداقل
20 دقیقه‌ای غذاهای کنسروی و رعایت بهداشت در مورد غذاهای داخل یخچال و
غذاهایی که در میهمانی‌ها به‌طور گروهی مصرف میشوند از راه های پیشگیری از
بروز مسمومیت های غذایی است.
سرطان پوست (Skin Cancer)
ورزشکارانی
که اکثر قسمت های پوست بدنشان در حین ورزش، به طور مستقیم در برابر تابش
نور شدید خورشید قرار داشته باشد باید مراقب بروز سرطان پوست باشند و علاوه
بر استفاده از لباس مناسب، از کرم‌های ضد آفتاب هم استفاده کنند.
امروزه در پزشکی به اثبات رسیده است که عامل اساسی در بروز سرطان پوست، به طور حتم اشعه ماورای بنفش خورشید است.
البته
برای بروز سرطان پوست از نوع سرطان سلول‌های سنگفرشی و سلول‌های بازال
باید این اشعه برای سالیان متمادی بر بدن بتابد و اشعه به‌طور تجمعی در بدن
ذخیره و سرطان‌زا شود که این حالت در افرادی که شغل آنها بیشتر در فضای
آزاد و مقابل خورشید است و ساعات زیادی از روز را در این وضعیت قرار
می‌گیرند از جمله ماهیگیران وکارگران مزارع و ساختمان‌های بلند یا افرادی
که در ارتفاعات بالاتری زندگی می‌کنند بیشتر است.
از
طرفی سرطان پوست از نوع ملانوم بدخیم بیشتر در افرادی رخ می‌دهد که برای
مدتی کوتاه، به طور مثال2 هفته، برای برنزه شدن به ساحل دریا می‌روند و
به‌طور مستمر آفتاب می‌گیرند و ضایعات خال مانند سیاه یا قهوه‌ای تیره در
پوست آنها ایجاد میشود که منجر به زخم شدن و خونریزی می‌گردد.
البته
آفتاب معمولی روزانه، برای عموم مردم برای حدود نیم ساعت به ویژه برای
افراد مؤنث بالای 45 سال مفید است زیرا خانم‌ها در طول دوران حاملگی مقداری
از کلسیم استخوانشان به جنین منتقل میشود و در سنین بالای 45 سال، دچار
علائم استئوپورز میشوند و گهگاه دردهای استخوانی و عضلانی و ضعف و خستگی
در آنها بروز میکند.
باتوجه
به تعدد بیماری های شایع در فصل گرما و اهمیت آگاهی ورزشکاران از این
بیماری ها و روش های درمان و پیشگیری آن ،با ما همراه باشید تا در شماره
بعدی به توصیه های لازم برای ورزش کردن در فصل گرما بپردازیم.
همزمان با آغاز فصل گرما برخی بیماری‌ها
شیوع بیشتری پیدا کرده وحتی همه‌گیر میشوند زیرا حرارت و رطوبت دوعامل مهم
در رشد و تکثیر بسیاری از باکتری‌ها، ویروس‌ها و بیماریهای انگلی‌اند.
گرما زدگی(Heat –Stroke)، مسمومیت‌های غذایی(Food Toxicity) ، سرطان پوست
(Skin Cancer) ازجمله بیماریهای شایع در فصل تابستان است که در گزارش قبلی
به روش های پیشگیری و درمان آن پرداختیم. در این گزارش به سایر بیماری های
شایع فصل گرما و همچنین توصیه های لازم برای ورزش کردن در این فصل را مورد
بررسی قرار داده ایم.
اسهال واستفراغDiarrhea & Vomiting
این
بیماری در فصل گرما به ویژه در کودکان و شیرخواران و سپس در بالغین بسیار
شایع است. علت این بیماری میتواند ویروسی، باکتریایی یا انگلی باشد زیرا
در فصل تابستان در صورت عدم رعایت اصول بهداشت فردی و اجتماعی از طریق آب،
غذاهای آلوده، میوه نشسته، سبزی‌های آلوده، غذاهای لبنی فاسد وانتقال بیشتر
میکروب‌ها توسط مگس، پشه وسایر عوامل مداخله‌گر، میکروب‌ها وارد بدن
میشود و در مخاط روده جایگزین میشوند و به دلیل ترشح مواد سمی از این
میکروب‌ها و انگل‌ها مخاط روده دچار تورم والتهاب میشود و سبب ازدیاد
ترشحات روده‌ای واختلال در جذب مواد غذایی و مایعات میشود. تعدادی از
میکروب‌ها هم که به عنوان میکروب‌های طبیعی در روده کوچک و بزرگ زندگی
می‌کنند از این ضعف ایمنی وگوارشی بدن سوء استفاده می‌کنند و آنها نیز به
عنوان عامل بیماری‌زا عمل می‌کنند.
تب، لرز، سردرد، بی‌اشتهایی،
احساس کوفتگی عمومی بدن، تشنج، درد و پیچش پایین شکم همراه با اسهال و
استفراغ و تهوع از علائم بالینی هستند که یک بیمار دچار اسهال و استفراغ
میتواند داشته باشد.
درمان
مهمترین عامل در درمان
اسهال و استفراغ باید براساس جبران آب و الکترولیت‌های بیمار باشد و سپس
درمان آنتی‌بیوتیکی که بر اساس نوع کشت آزمایشگاهی و درمان اختصاصی مربوطه
است. به‌طور کلی اکثر اسهال‌های حاد میکروبی نیازی به درمان آنتی بیوتیکی
ندارد بلکه تزریق مایعات داخل وریدی کلرید سدیم یا محلول رینگر لاکتات و
همچنین محلول‌های الکترولیتی خوراکی حاوی گلوکز و سدیم و کلروپتاسیم و
بیکربنات (ORS) یا دیفنوکسیلات و کدئین ضرورت دارد.
پیشگیری
مهمترین
اصل در پیشگیری، رعایت بهداشت فردی و اجتماعی و در رأس آن استفاده از آب
آشامیدنی سالم است، از دیگر موارد میتوان تماس نداشتن با حیوانات خانگی،
استفاده نکردن از وسایل و ابزار بهداشتی دیگران، پرهیز از مصرف هر نوع
خوراکی فاسد، آلوده و مشکوک یا سبزی‌های خام و نشسته . همچنین برای پیشگیری
از اسهال مسافران، که در فصل تابستان بسیار شایع است، گاه باید از آنتی
بیوتیک‌ها با تجویز پزشک به ویژه در سفر به مناطقی که از نظر اقلیمی یا
اجتماعی و بهداشتی، تفاوت محسوسی با موطن فرد داشته باشند، استفاده کرد.
بیماریهای باکتریایی و انگلیBacterial & Parasit Diseases
هر
چند که ورزش سبب تقویت سیستم دفاعی بدن در برابر ویروس‌ها و میکروب‌ها و
انگل‌ها میشود ولی بایستی از بروز برخی بیماری‌ها غافل نشویم و از علل و
درمان آن آگاهی کامل داشته باشیم.
تعداد کثیری از باکتری‌ها و
انگل‌ها برای رشد و تکثیر خود نیاز به دمای مناسب دارند. بدین منظور اکثر
این میکروارگانیسم‌ها در فصل‌های سرد به صورت نهفته و کمون باقی می‌مانند و
در فصول گرم سال به رشدی تصاعدی می‌پردازند، مانند عفونت‌های گلو، دستگاه
گوارش وتناسلی، پوست وخون.
بیماری وباکه با یک اسهال حاد عفونی
آغاز میشود در اثر آلودگی غذا یا مایعاتی که به طریقی با مدفوع بیماران
ناقل میکروب در تماس هستند به وجود می‌آید و میکروب در روده کوچک مولد ترشح
سم و باعث بروز ترشح شدید آب وکلر در روده و کاهش جذب مجدد سدیم میشود که
شاید حجم مدفوع خارج شده در 24 ساعت به 15 لیتر هم برسد که اگر درمان فوری
صورت نگیرد در پنجاه درصد موارد کشنده است و به راحتی نیز همه گیر میشود.
واکسن وبا نیز گاه مفید است اما نقش اساسی را باید در بهداشت آب و غذاها و
حرارت دادن وسایل در معرض خطر دانست و درمان به صورت آب والکترولیت تراپی
از راه ورید وتجویز تتراساکلین است. بیماریهای انگلی از جمله کرمک که در
کودکان شیوع فراوان دارد، حتی در هوای خشک نیز میتواند از راه هوا وارد
دهان شود و تخم مربوطه سپس در روده‌ها جایگزین میشود و مراحل رشد خود را
طی میکند.
عفونت‌های چشمی در فصل تابستان به دلیل آلودگی هوا و
ورود گرد و غبار به چشم ومساعد کردن ملتحمه چشم برای حساسیت وعفونت نیز به
ویژه در افرادی که مستعد هستند، از جمله افراد دیابتی ویا افراد مسن
وکودکان که آسیب پذیرند، شایع است.
کمبود آب و ترکبی مایعات بدن
یکی از موارد ورزش در هوای گرم است که با احساس تشنگی، سرگیجه و سردرد
نمایان می شود. اگر موارد کمبود آب در بدن را احساس کردید از ورزش کردن دست
بردارید، مکانی خنک پیدا کنید و با یک نوشیدنی متعادل حاوی الکترولیت، آب
مورد نیاز بدن را تأمین کنید. برای اینکه در هوای گرم دچار کمبود آب بدن
نشوید طی روز و خصوصا" قبل از ورزش آب مصرف کنید. البته در مصرف آب نیز
افراط نکنید. زیرا باعث عدم تعادل سدیم در جریان خون می شود.
توصیه های لازم ورزشی در تابستان
لازم است ورزشکاران برای تمرین کردن در فصل گرما نکاتی را رعایت کنند.
-زمان مناسب برای ورزش کردن
بهتر
است در طول فصل تابستان، صبح ها ورزش کنید. چرا که گرما در پایین‌ترین
حدش قرار دارد. همچنین در مواردی که فرصت ورزش کردن در صبح را ندارید،
اواخر عصر نیز زمان مناسبی برای ورزش کردن است.
-لباس مناسب فصل گرما برای ورزشکاران
هنگامی
که لباس‌هایی سبک و آزاد به تن کنید، لباستان به بازتاب آفتاب کمک خواهد
کرد و تمرین برایتان آسان‌تر خواهد شد. پارچه‌های نخی را انتخاب کنید، چرا
که بهتر از انواع دیگر عرق را جذب می‌کنند.
-استفاده از کرم ضد آفتاب
همیشه
ضد آفتاب بزنید، مهم هم نیست چه زمانی از روز باشد. کرم ضد آفتاب از شما
در برابر اشعه‌های ماورای بنفش خورشید که بیشترین لطمه را به پوست وارد می
سازند، محافظت خواهد کرد
-مصرف مایعات
نوشیدن مایعات
زیاد را هرگز فراموش نکنید. از آنجا که در این فصل ،هوا بسیار گرمتر
میشود احتمال اینکه بدنتان آب بیشتری از دست بدهد افزایش می‌یابد و گاهی
اوقات بدون اینکه خودتان متوجه باشید این اتفاق می‌افتد. همچنین سعی کنید
از آب و نوشیدنی‌های بدون کافئین استفاده کنید.
– هرگز خودتان را
گرسنه نگه ندارید. خوردن مواد غذایی سالم، امری حیاتی است. ممکن است به
دلیل افزایش دمای هوا، اشتهای شما کاهش یابد. در این شرایط سعی کنید از
وعده‌های غذایی با حجم سبک‌تر و کمتر استفاده نمایید اما از گرسنگی طولانی
مدت پرهیز کنید.
– حتما در هنگام ورزش کردن لباس‌های سبک، روشن و
آزاد بپوشید. در این مواقع پوشاک و البسه از جنس کتان، بهترین انتخاب
هستند. اگر فعالیت بدنی در فضای آزاد باعث میشود زیاد عرق کنید بهتر است
پوشاکی را انتخاب کنید که برای دفع عرق بدن، طراحی شده باشند.
–
از ورزش کردن در فضای باز از ساعت ۱۰ صبح تا ۳ بعدازظهر پرهیز کنید. در این
ساعت، هوا بسیار گرمتر از ساعات دیگر روز است و خطر گرمازدگی بسیار بیشتر
است. بهترین ساعات ورزش کردن در صبح بین ساعات ۶ تا ۷ و در عصر بین ساعات ۷
تا ۹ است.
