ژئوپارک(geopark)، مخفف پارک زمین‌شناسی(Geology Park) می‌باشد وبه سرزمین‌هایی که پدیده‌های زمین‌شناسی بی‌همتا و تاریخچه تکامل زمین‌شناسی مشخص دارند گفته میشود. در واقع «ژئوپارک» منطقه‌ای است که در آن میراث زمین‌شناسی به خوبی و بصورت پایدار حفظ ومدیریت میشود. به عبارت دیگر ژئوپارک سرزمینی است که یک یا چندجایگاه مهم از نظر علمی(نه تنها زمین شناختی، بلکه باستان‌شناسی، اکولوژیکی یافرهنگی) را در خود جای داده است.
معرفی یک ژئوپارک بر اساس مواردی همچون تکامل کره زمین، شکل زمین،چشم‌انداز زمین(Natural landscape)، تشکیلات زمین‌شناسی، خاک‌شناسی، کانی‌شناسی،سنگ‌شناسی، فسیل‌شناسی، باستان‌شناسی، میراث فرهنگی، زیست محیطی و مناطق با ارزش ازنظر گونه‌های جانوری و گیاهی می‌باشد.این مناطق جزئی از یک شبکه جهانی است که بهترین تجارب را بااحترام به حفظ میراث زمین به اشتراک گذاشته و معیار اصلی آنها، استراتژی توسعه پایدار است.
ژئوپارک میراث بجای مانده ازفعالیت‌های طبیعی و بشری در کره زمین است. در این میان هر کشوری که از تاریخ کهن وپیچیدگی‌های زمین شناختی بیشتری برخوردار باشد، پتانسیل مناسبی را در توسعه ی این صنعت به همراه خواهد داشت. هدف اصلی از ایجاد ژئوپارک‌ها، حراست وحفاظت از میراث زمین است که در معرض صدمات ناشی از فعالیت‌های انسانی قرار دارد.
درپاسخ به نیاز روز افزون به یک نهاد بین المللی، برای شناخت سرزمین‌هایی که از نظرزمین‌شناختی و علوم زمین جالب توجه هستند، یونسکو طرحی به نام برنامه «شبکه بین‌المللی ژئوپارک» ایجاد نمود. این شبکه بستری برای تشریک مساعی متخصصین ودست‌اندرکاران میراث زمین خواهد بود. در حال حاضر ۲۵ ژئوپارک در این شبکه قراردارند. از این تعداد، ۸ ژئوپارک در چین و ۱۷ محدوده در اروپا قرار دارد.این ژئوپارک‌ها در خصوصیات کلی مشترک می باشند؛ اما هر کدام درمورد یا موارد خاصی نادر یا منحصر به فرد هستند که باعث تمایز آن ها از دیگر مناطق می گردد.
یکی دیگر از نتایج این طرح،گسترش ژئوتوریسم می‌باشد. ژئوتوریسم در همراهی با اکوتوریسم، پدیده‌های زمین‌شناسی و زیست‌محیطی را به خدمت آرامش روحی انسان‌های کنجکاو در می‌آورد و آنان را در سفری جذاب، لذت‌بخش و پرخاطره به کشف ناشناخته‌های جهان هستی و نزدیکی با طبیعت وغوطه‌ور شدن در جاذبه‌های طبیعی آفرینش فرا می‌خواند.
از زمانی که یونسکو طرح شبکه بین المللی ژئوپارک را به اجرا درآورد، شاهد آن هستیم که تعداد زیادی از مکان ها در سراسر دنیاشناسایی گردیده و به عنوان ژئوپارک معرفی شده اند تا مورد حمایت و حفاظت قرارگیرند. ایران از جمله سرزمین‌هایی است که بدلیل تاریخ کهن وتنوع محیط زمین‌شناسی پتانسیل‌های فراوانی برای معرفی ژئوپارک دارا می باشدکه باید مورد توجه قرار گیرد.
ایران بـا وسعـت ۱،۶۴۰،۱۹۵کیلومتـر مربـع در نیمـه جنـوبی منطقه معتدل شمالی بین ’۰۳، °۲۵ و ’۴۷، °۳۹ عرضشمالی از خط استوا و ’۱۴، °۴۴ و ’۲۰، °۶۳ طول خاوری از نصف النهار گرینویچ قراردارد.
از نظر توپولوژی و مورفولوژی سرزمین ایران فلات نسبتاً مرتفعی است که در بخش میانی کمربند چین‌خورده آلپ_هیمالیا قرار دارد. حدود ۹۰ درصد از خاک کشور در محدوده فلات ایران واقع شده است.ایران در ابتدا جزئی از ابرقاره گندوانا محسوب می‌شد. باتوجه به سرنوشتی که این ابرقاره از بدو تشکیل تا امروز داشته است، قطعاتی از آن بتدریج جدا شده، برخی به جنوب اورازیا متصل شده و سرانجام قاره آسیا به شکل فعلی خوددرآمده است. با این توضیحات، کشور ما در طول دوران‌های زمین‌شناسی حوادث بی‌شماری را پشت سر گذاشته است که مطالعه آنها، زمین‌شناسی ایران را تشکیل می‌دهد(درویش زاده،۱۳۷۰).
از پروتروزوئیک تاکنون تمامی مراحل زمین‌ساختی مربوط به چرخه ویلسون در ایران رخ داده است و هم اکنون نیز غالب این مراحل در حال تکوین می‌باشند؛ از ریفت‌های درون قاره‌ای(نظیر گسل ده شیر) تا منطقه فرو رانش(فرو رانش بقایای نئوتتیس به زیر مکران) و مناطق برخوردقاره- قاره (برخورد ورقه عربستان با ورقه ایران زمین در امتداد گسل اصلی زاگرس). درهر کدام از این مراحل زمین ساختی محیط های ساختاری، ماگمایی، دگرگونی و رسوبی خاصی بوجود آمده‌اند و در هر کدام از این محیط ها کانسارهای خاصی تشکیل گردیده‌اند.
از جمله این چشم‌اندازها می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- دریاچه ها وچشم‌اندازهای سواحل
- بیابانها
- قلل و ارتفاعات
- کوه زایی درالبرز و زاگرس منجر به ایجاد چشم اندازهای شاخصی چون قلل مرتفع، فعالیت‌های آتشفشانی و تمرکز بیشترین رویدادهای حوادث طبیعی و مخاطرات زمین شده است.
- قله دماوند، بلندترین نقطه میانی قوس بزرگ شمالی موسوم به البرز، عظیم ترین مظهرآتشفشانی قدیم.
- سرزمین رستم و سیمرغ و ضحاک است که دارای چشمه های آبگرم لاریجان، اسک و وانه می باشد.
- سهند، سبلان و بزمان که از کوه‌های آتشفشانی با دریاچه های بسیار زیبا و چشمه‌های متعدد آبگرم هستند.
- آب‌های گرم معدنی
- پدیده‌های زمین‌شناسی مانند: فرسایش پوست پیازی در بازالت‌های دماوند.
- غارها
- الف) غارهای حاصل از زلزله یا چین‌خوردگی
- ب) غارهای بادی و یخی
- ج) غارهای دست کن
- د) غارهای معروف مانند غار علی سرد همدان
